در این تحقیق بخشی از توده های جنگلی دو منطقه حفاظت شده و غیر حفاظتی منطقه ارسباران از نظر ویژگی های کمی مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفتند. ابتدا تشابه توده های مورد بررسی به وسیله عکسهای هوایی سال 1346 به مقیاس 1:20000 بررسی شد و توده های جنگلی مشابه انتخاب شدند. سپس 92 خط نمونه با شبکه آماربرداری 300×150 متر از توده های جنگلی منطقه غیر حفاظتی ارسباران برداشت شد و با 92 خط نمونه برداشت شده از منطقه حفاظت شده مقایسه شد. از نظر ویژگی های کمی سطح مقطع برابر سینه و تعداد در هکتار درختان بررسی شده و معلوم شد که تعداد در هکتار و سطح مقطع برابر سینه توده های جنگلی منطقه حفاظت شده ارسباران به طور معنی داری بیشتر از توده های جنگلی منطقه غیر حفاظتی است.

شناخت توده های طبیعی قبل از هرگونه اقدام مدیریتی در توده های جنگلی ضروری است. این پژوهش، با هدف بررسی برخی از ویژگی های کمی و کیفی توده های جنگلی منطقه حفاظت شده ارسباران در طبقات مختلف شیب انجام شد. برای این منظور، قطعات نمونه دایره ای شکل 400 مترمربعی، در امتداد سه پروفیل طولی به فاصله 100 متر از یکدیگر، از پایین ترین (1100 متر) تا بالاترین (1725 متر) حد گسترش جنگل پیاده شد. در هر قطعه نمونه، شرایط فیزیوگرافی (شیب، ارتفاع از سطح دریا و مختصات جغرافیایی) تعیین شد. گونه های گیاهی چوبی شناسایی و قطر برابرسینه تمامی درختان (حد شمارش 7.5 سانتی متر)، ارتفاع نزدیک ترین درخت به مرکز قطعه نمونه و قطورترین درخت در قطعه نمونه، مبدا پایه ها، وضعیت سلامت درختان، تعداد تنه، وضعیت تنه نسبت به سطح افق اندازه گیری یا تعیین شدند. هم چنین، در مرکز قطعات نمونه اصلی، یک قطعه نمونه 100 مترمربعی پیاده و فراوانی زادآوری های هر گونه در دو طبقه بلندتر از 1.30 متر در سه کلاسه قطر برابرسینه (2.5-0، 5.5-2.5 و 7.5-5.5 سانتی متر) و کوتاه تر از1.30  متر در سه طبقه ارتفاعی (10-0، 50-10 و 130-50 سانتی متر) بررسی شد. نتایج این بررسی نشان داد که ممرز، بلوط سفید، اوری و کرب در توده های مورد بررسی بیشترین درصد آمیختگی (93.3 درصد) را دارند. میانگین قطر برابرسینه، میانگین سطح مقطع برابرسینه، تعداد در هکتار زادآوری ها و درصد فراوانی دانه زادی زادآوری ها در طبقه شیب 50-36 درصد از بیشترین مقدار برخوردار بودند.

هدف از این پژوهش، بررسی ویژگی­های کمی و کیفی توده­های بلوط برودار و برآورد مقدار تولید میوه آن در طبقات ارتفاعی مختلف است. در این بررسی در 3 طبقه ارتفاعی از جنگل های سردشت (کمتر از 1000 متر، بین 1000تا 1400 متر و بیشتر از 1400 متر) سامان عرفی 6 روستا انتخاب و در توده­های جنگلی 32 خط­نمونه برداشت شد. در برداشت خط­نمونه­ها نوع گونه ، ارتفاع، قطر برابرسینه، قطر کوچک و بزرگ تاج، مبدأ گونه، وضعیت سلامت و فاصله بین درختان اندازه­گیری شد. برای برآورد محصول، میوه های تولیدشده 116 اصله درخت در طبقات قطری مختلف به روش بصری شمارش و 6 نمونه صدتایی از میوه 6 پایه توزین شدند. براساس میانگین وزن 100 میوه، وزن میوه تمامی پایه­ها محاسبه شد. بیشترین مقدار میانگین قطر برابرسینه (16/36 سانتی­متر)، قطر تاج (34/6 متر) و ارتفاع پایه­های (71/6 متر) در طبقه ارتفاعی کمتر از 1000 متر قرار دارد. مشخصه قطر برابرسینه با مقدار میوه تولیدی هر پایه به­طور معنی­داری همبستگی مثبت (54/0=r2) نشان دادند. این پژوهش نشان داد گونه بلوط برودار در طبقات ارتفاعی کمتر بیشترین درصد آمیختگی را داشته (9/51 درصد) و با افزایش ارتفاع از سطح دریا حضور آن کاسته می شود و ویژگی­های کمی و کیفی پایه­های آن تغییرات معنی­داری (در سطح 01/0 درصد) را نشان می­دهد. براساس نتایج پیشنهاد می­شود در برنامه­های احیا و غنی­سازی در طبقه ارتفاعی کمتر از 1000 متر از گونه برودار بیشتر استفاده شود.

به منظور دستیابی به تاثیر مهمترین عوامل یا متغیرهای رویشگاهی بر روی تغییرات کمی و کیفی در ده رویشگاه از توده های جنگلی طبیعی راش منطقه اسالم گیلان، از روش تجزی و تحلیل مولفه های اصلی (آنالیز PCA) استفاده شد. در این منطقه ده رویشگاه بررسی شد. ابتدا با انجام برداشت های جامعه شناسی گیاهی بر مبنای ترکیب عناصر رویشی بر اساس براون-بلانکه، تجزیه و تحلیل خوشه ای از روش TWINSPAN استفاده شد. هشت گروه اکولوژیک تشخیص داده شدند. پس از تشخیص گروه های اکولوژیک، آنالیز تجزیه مولفه های اصلی (PCA) برای هر گروه به تفکیک و برای کل گروه ها نیز به طور یکجا انجام شد. مجموعا 25 متغیر در هشت گروه اکولوژیک شامل عوامل مربوط به مشخصه های توده جنگلی، عوامل فیزیوگرافیک و عوامل مربوط به برخی خواص خاک تجزیه و تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که از بین متغیرهای مورد مطالعه، تاثیر خواص خاک به ویژه مواد آلی و ازت خاک در گروه شش و دو و ارتفاع از سطح دریا در گروه پنجم و هشتم به عنوان مهمترین عوامل تاثیرگذار در بروز این اختلاف می باشند. می توان دریافت که ویژگی های محور اول مهمترین عامل اختلاف در میزان کمیت های رویشی مابین گروه ها می باشد. نتایج به دست آمده همچنین نشان می دهند که متغیرهای مورد مطالعه در سمت راست محور اول ویژگی های حاصلخیزی خاک را مشخص می نماید. بنابراین، محور اول به عنوان محور حاصلخیزی محسوب می شود و عوامل موجود در این محور، می تواند موجب بروز اختلاف بین گروه های فوق الذکر و در نتیجه عامل یا عوامل تغییر در ویژگی های کمی و کیفی توده های جنگلی راش در بین گروه های اکولوژیک منطقه مورد مطالعه باشد. در نهایت مشخص شد که بیشترین تغییرپذیری مربوط به گروه ششم می باشد که بلندترین ارزش وزنی را روی محور حاصلخیزی دارد. بنابراین، متغیرهای رویشگاهی موجود در روی این محور بیشترین تاثیر را روی تغییرات کمی و کیفی توده های جنگلی گروه ششم، دارند. تمام قطعات نمونه مورد مطالعه این گروه در جهت شمالی و ارتفاع 1000-1200 متر از سطح دریا قرار دارند. رویشگاه های واقع شده در این گروه دارای خاک با عمق زیاد، مرطوب تر و با درصد سیلت بالا می باشند. توده های جنگلی واقع شده در این گروه از نظر کمی و کیفی در وضعیت مطلوب تری نسبت به سایر گروه های مورد بررسی، قرار دارند.

مقدمه و هدف: پرورش جنگل در حقیقت از مهم ترین فعالیت­های جنگل شناسی محسوب می شود و کلیه مسائل مربوط به تربیت و اصلاح توده های جنگلی را شامل می شود. هدف و منظور اصلی پرورش جنگل تقویت و اصلاح کمی و کیفی توده جنگل و سالم نگه داشتن آن در طول حیات طولانی جنگل است. برش های مختلفی که در جنگل انجام می­شود به عنوان ابزار جنگل شناسی نقش مهمی در هدایت توده به سمت اهداف موردنظر دارد. این برش ها برای اصلاح توده­های جنگلی و برای رسیدن به توسعه و پایداری بوم­سازگان جنگلی انجام می شود. بررسی اهمیت و تأثیر این برش ها در جنگل­های مورد نظر منطقه اهمیت زیادی دارد. این پژوهش با هدف مقایسه کمی و کیفی توده­های جنگلی بالغ و زادآوری توده اصلاح شده (عملیات اصلاحی پرورشی به­مدت 14 سال) و شاهد (در مجاورت توده اصلاح­شده) در منطقه مکیدی شهرستان کلیبر انجام شد.مواد و روش­ها: منطقه مکیدی در بخش حفاظت­شده جنگل­های ارسباران و در جنوب غربی شهرستان کلیبر واقع شده است. ارتفاع این منطقه 1400-1500 متر از سطح دریا بوده و در بخش غربی حوزه آبخیز رودخانه کلیبرچای میانی قرار دارد. مناطق مورد نظر از نظر شرایط فیزیوگرافی و بوم­شناسی مشابه یکدیگر بوده و تنها از نظر نوع دخالت­های پرورشی تفاوت داشته­اند. در توده اصلاح شده جمعاً پنج درصد از درختان طی دوره 14 ساله برداشت شده­اند. در این عملیات درختانی که از نظر وضعیت ظاهری دچار ضعف و یا بیماری بوده و یا تنه درختانی که به پایه های نخبه چسبیده بودند و یا مزاحمت های تاجی و ریشه ای داشته­اند برداشت شده­اند. مساحت منطقه مورد بررسی 40 هکتار که 20 هکتار برای هر کدام از تیمارها در نظر گرفته شد. با استفاده از شبکه آماربرداری به ابعاد 50×50 متر، 33 قطعه­نمونه دایره­ای 300 متر­مربعی در منطقه شاهد (سه قطعه نمونه در داخل محوطه بدون پوشش قرار داشته­اند) و 36 قطعه­نمونه در منطقه اصلاح شده پیاده شد. همچنین زادآوری گونه­های چوبی در هر دو توده، در قطعات نمونه دایره­ای به ابعاد 100 مترمربع به مرکزیت قطعه نمونه اصلی بررسی شدند.یافته­ها: نتایج نشان داد که میانگین قطر برابرسینه درختان 35/11 و 98/10 سانتی­متر، میانگین قطر تاج 48/2متر و 11/2 متر به­ترتیب در توده اصلاح شده و شاهد بوده است. میانگین ارتفاع درختان در توده اصلاح شده 22/9 متر و در توده شاهد 61/9 متر بوده است که بین دو توده از نظر آماری اختلاف معنی­دار نبود. از نظر تعداد در هکتار در هر دو توده بیشترین تعداد در طبقه قطری 10 سانتی­متر بوده است و در طبقات قطری بالاتر تعداد به شدت کاهش را نشان می­دهد. مشاهده وضعت دو توده به خوبی نشان­دهنده جوان بودن این توده­ها بود. مقدار ضریب قد کشیدگی دو توده اصلاح شده و شاهد نشان داد که میانگین ضریب قدکشیدگی در توده شاهد بیشتر از توده اصلاح­شده است که نشان­دهنده بهبود وضعیت این ضریب بخاطر انجام عملیات پرورشی است و پایداری بهتر توده­ها را بعد از عملیات اصلاحی نشان می­دهد. از مهمترین درختان و درختچه­های های مشاهده شده در منطقه مورد بررسی می­توان به گونه­های بلوط سفید، بلوط سیاه، کرب، ممرز، توسکا و گیلاس وحشی اشاره نمود. در طبقات قطری از نظر ترکیب گونه­ای در توده اصلاح شده گونه بلوط سفید 56 درصد و گونه کرب 31/0 درصد بیشتر از توده شاهد بوده است. درصد درختان با تاج سالم 4/93 درصد و 9/93 درصد و زاویه تنه قائم 7/68 درصد و 5/43 درصد به­ترتیب در توده اصلاح شده و شاهد بوده است. بررسی وضعیت تمایل درختان نشان داد که توده اصلاح شده از نظر قائم بوده تنه وضعیت مساعدتری نسبت به توده شاهد دارد هر چند توده شاهد نیز وضعیت مطلوبی دارد. منشا تمام درختان مشاهده شده در منطقه مورد بررسی دانه زاد بوده است. همبستگی بین قطر و ارتفاع درختان در هر دو توده اصلاح­شده و شاهد رابطه نمایی معنی­داری را نشان داد و ضریب تعیین برای توده اصلاح شده وضعیت بهتری نسبت به توده شاهد دارد. از نظر فراوانی زادآوری توده شاهد وضعیت زاداوری مناسب تری نسبت به توده اصلاح شده داشته است و بیشترین تعداد زاداوری مشاهده شده در طبقات قطری 5 تا 5/7 سانتی­متری بوده است و بعد از آن طبقات قطری 5/2 تا 5 سانتی­متر و صفر تا 5/2 قرار داشته­اند.نتیجه­گیری کلی: جمع بندی نتایج به­دست­آمده نشان می­دهد این توده نیاز به دخالت بیشتر و برش­های بعدی دارد تا بتوان با افزایش نور و مواد غذایی به تعداد پایه­های کمتر موجب افزایش رشد قطری این درختان شد. پیشنهاد می­شود این بررسی­ها هر 5 سال یک­بار تکرار شده تا بهتر بتوان به تأثیر این عملیات پی برد.

گونه سرخدار گونه بومی و باستانی جنگل های شمال است که در سال های اخیر با توجه به در معرض خطر بودن مورد توجه قرارگرفته است. هدف این پژوهش ارائه ویژگی های کمی ساختار توده های جنگلی در رویشگاه طبیعی توده های سرخدار در جنگل های افراتخته است. به این منظور شبکه آماربرداری به ابعاد 30×30 متر پیاده شده و در محل تقاطع اضلاع شبکه تعداد 12 محل نمونه برداری انتخاب (در مجموع 36 نقطه) و نزدیک ترین درختان سرخدار به مرکز تقاطع به عنوان درخت شاهد همراه با سه درخت جانبی که در نزدیک ترین فاصله از درخت شاهد قرار داشتند با استفاده از روش فاصله ای و بدون پلات اندازه گیری شدند. برای بررسی ساختار از شاخص های آمیختگی، تمایز قطری و ارتفاعی، فاصله درختان و کلارک و ایوانز استفاده شد. نتایج نشان داد که متوسط مقادیر عددی شاخص زاویه یکنواخت برای سه قطعه مورد بررسی 64/0 و کلارک ایوانز حدود یک است که تعیین کننده چیدمان تصادفی در این جنگل ها است. شاخص آمیختگی 61/0 به-دست آمد که نشان دهنده آمیختگی سرخدار با سایر گونه ها است. شاخص فاصله درختان نیز حد متوسطی (دو تا چهار متر) و شاخص تمایز قطری و ارتفاعی نیز اختلاف کمی در قطر و ارتفاع این گونه نشان داد. گونه سرخدار در رویشگاه طبیعی خود تمایل به آمیختگی نسبتاً زیاد با سایر گونه ها دارد، از نظر اندازه (قطر درختان) ساختار توده های سرخدار همگن و از حیث ساختار ارتفاعی نسبتاً یکدست است. کاهش پایه های جوان سرخدار در نتیجه مرگ ومیر درختان در طبقه قطری کمتر از 15 سانتی متری و رقابت شدید گونه سرخدار با سایر گونه های درختی لزوم توجه بیشتر و تلاش در جهت حفظ رویشگاه این گونه باارزش دارد.

امروزه بررسی ساختار جنگل از مباحث مورد توجه و ضروری به ویژه در راستای اهداف جنگل شناسی نزدیک به طبیعت است. این پژوهش با هدف شناسایی ویژگی های ساختاری توده های شاخه زاد در جنگل فندقلوی استان اردبیل انجام شد. پس از جنگل گردشی اولیه سه توده جنگلی شاخه زاد انتخاب و در هر توده، سه قطعه نمونه یک هکتاری (100×100 متر) انتخاب و اطلاعات مربوط به ساختار جنگل اندازه گیری و ثبت شد. به منظور بررسی زادآوری در هر یک از قطعات نمونه، 25 قطعه نمونه  20متر مربعی (4×5 متر) در قالب یک شبکه آماربرداری منظم مورد ارزیابی قرار گرفت. فراوانی زادآوری در طبقه های قطری و ارتفاعی به تفکیک گونه در هر قطعه ثبت شد. نتایج این پژوهش نشان داد که راش در یکی از رویشگاه ها به عنوان گونه اصلی و تیپ غالب و در دو رویشگاه دیگر به عنوان گونه همراه با ممرز و فندق بود. نمودار پراکنش تعداد در طبقات قطری توده ها نشانگر توده های ناهمسال نامنظم بود. مقایسه میانگین مشخصه های ساختاری رویشگاه های مورد بررسی، اختلاف معنی داری را در سطح 5 درصد بین رویشگاه ها نشان داد.

شناخت ویژگی های جنگل شناسی توده های جنگلی مقدم بر هرگونه اقدام مدیریتی در جنگل است. پژوهش پیش رو با هدف تعیین تیپ های جنگلی و بررسی ویژگی های مهم جنگل شناسی توده ها در امتداد گرادیان ارتفاعی جنگل های حفاظت شده ارسباران انجام شد. بدین منظور، قطعه نمونه های دایره ای شکل 400 متر مربعی در فواصل ارتفاعی 50 متری، در امتداد پنج خط نمونه به فاصله 100 متر از یکدیگر، از پایین ترین حد (1100 متر) تا بالاترین حد (1725 متر) گسترش جنگل پیاده شدند. در هر قطعه نمونه، پس از تعیین عامل های فیزیوگرافی (شیب، جهت دامنه، ارتفاع و مختصات جغرافیایی)، گونه های گیاهی چوبی شناسایی و قطر برابر سینه کلیه درختان، مبدا درختان، وضعیت سلامت، تعداد تنه و وضعیت تنه نسبت به سطح افق اندازه گیری و تعیین شد. همچنین در مرکز هر قطعه نمونه اصلی، یک قطعه نمونه 100 متر مربعی پیاده شد و فراوانی زادآوری ها بررسی شد. در این پژوهش چهار تیپ ممرز- بلوط سفید (1100 تا 1400 متری از سطح دریا)، ممرز- بلوط سفید- کرب- ون (1400 تا 1500 متری از سطح دریا)، ممرز- بلوط سفید- کرب (1500 تا 1650 متری از سطح دریا) و ممرز- اوری (1650 تا 1725 متری از سطح دریا) در طول گرادیان ارتفاعی شناسایی شدند. بیشترین تعداد در هکتار (توده های بالغ و زادآوری) و میانگین رویه زمینی درختان در تیپ ممرز- اوری و بیشترین میانگین قطر برابر سینه در تیپ ممرز-بلوط سفید مشاهده شد. بیشینه فراوانی زادآوری دانه زاد نیز در تیپ ممرز- بلوط سفید- کرب دیده شد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

زمینه و هدف: این تحقیق به منظور شناسایی توده های جنگلی در بخشی از منطقه ایل گوران به مساحت 430 هکتار واقع در استان کرمانشاه صورت پذیرفت. روش بررسی: تعداد 84 قطعه نمونه 16 آری با استفاده از شبکه آماربرداری تصادفی-سیستماتیک در منطقه پیاده گردید و در قطعات نمونه گونه های چوبی و فرم رویشی (دانه زاد یا شاخه زاد) آن ها ثبت شد. طبقه بندی تیپ های جنگلی براساس دو فاکتور ترکیب گونه ای و مبدأ رویشی انجام گرفت. ابتدا با استفاده از نرم افزار ArcGIS نقشه واحدهای فیزیوگرافی (ارتفاع از سطح دریا، جهت و شیب) و سپس باتلفیق آن ها نقشه واحدهای زمین تهیه گردید. یافته ها: نتایج نشان داد تیپ های دانه زاد (شامل برودار دانه زاد و برودار-بنه دانه زاد) از نظر ارتفاع از سطح دریا دامنه گسترش محدودتری نسبت به سایر تیپ ها دارند. همچنین گونه برودار به عنوان یک گونه شاخص در تمام ارتفاعات حضور دارد. از نظر شیب زمین تیپ برودار-بنه شاخه و دانه زاد دارای دامنه انتشار وسیع تری نسبت به سایر تیپ ها بوده و در شیب های ملایم تا شیب 50 درصد مشاهده می شود. بحث و نتیجه گیری: نتایج این تحقیق می تواند مورد استفاده صاحب نظران و برنامه ریزان قرارگرفته و به بهبود وضعیت مدیریتی جنگل های زاگرس کمک نماید.